Çöliyak,Glütene Duyarlık

Çöliyak, buğday ve çavdarda bulunan glüten adı verilen proteine karşı aşı­rı duyarlık (hassasiyet) hastalığıdır. Doğuştan bir eksiklik nedeniyle glüten sin-dinlemez. Bu hastalıkta, glüten’in yapısında bulunan gliadin denilen proteini parçalayan enzimin (peptidaz enzimi) az olduğu, doğuştan bir eksiklik nedeniy­le sentezlenemediği sanılmaktadır. Sindirilemeyen ve kullanılamayan gliadin’in toksik (zehirleyici) bir etkisi olduğu ileri sürülmektedir. Gliadin’i parçalayan en­zimin azlığı ya da eksikliği yanı sıra, tümürlerde bozulma, kısalma, düzleşme,, körleşme olmakta, besin öğelerini emme yüzeyide azalmaktadır.
Bu hastalık daha çok küçük çocuklarda görülür. Yetişkinlerde daha seyrek­tir. Genellikle ilk üç yaşta başlar. Bazen, çocukların glütene duyarlıkları za­manla azalır. Uzun süre diyet tedavisi gerekebilir. Hastalıkta özellikle yağ sin­dirimi ve emilimi ile kalsiyum emilimi bozulur. Öteki besin öğelerinin emilimi de yeterli olmaz. Karın ağrıları; yağlı, pis kokulu, yağlı sürgün; zayıflık görülür iştah azalır. Büyüme yavaşlar ya da durur.
Hastalığa, gecikmeden tanı (teşhis) konur ve hastanın diyeti glütensiz dü­zenlenirse çok iyi sonuç alınır. Çöliyak hastalarının diyeti düzenlenirken şun­lara uyulmalıdır:
l.Ana ilke glütensiz diyet uygulamaktır. Hastaya buğday ve çavdardan ya­pılan hiçbir yiyecek verilmez. Buğday ve çavdar ekmeği, irmik, bulgur, makar­na, şehriye, kuskus, buğday unundan yapılan hiçbir yiyecek diyette yer almaz.. Ekmek; mısır, pirinç unlarından ve nişastadan yapılır. Bunlardan değişik yiye­cek hazırlamakta da yararlanılır. Çöliyak hastalan için, gelişmiş ülkelerde glü­tensiz un elde edilmekte ve bundan özel ekmek yapılmaktadır.
2. Yağ azaltılır, yalnız aşırı kısıtlanmaz. Orta derecede yağ verilir. Az yağ­lı yiyecekler seçilir. Fazla yağlı yiyecekler, yağda kızartmalar, yağlı tatlılar di­yetten . çıkarılır.
3. Diyette aşırı posalı besinler bulundurulmaz. Diyetin posa miktarı, has­tanın durumuna göre ayarlanir. Sürgün durumunda posa kısıtlanır. Normal durumda, diyette orta derecede posa bulundurulur. Sert, incitici, sindirimi zor be­sinler ve katı maddeler verilmez. Yiyecekler iyice pişirilir ve yumuşatılır.
4. Diyet, hastanın artan enerji ve besin öğeleri ihtiyacını karşılayacak, yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayacak şekilde düzenlenir. Hastanın ağır olduğu dönem dışında, diyette aşın kısıtlama yapılmaz.
5. Gerekirse öğün sayısı artırılır. Yiyecekler, hastanın hoşuna gidecek şe­kilde hazırlanır.